Mesleki eğitim mercek altında

TÜRKONFED ve ERG, bir Ulusal Danışma Kurulu oluşturdu. Üniversite, bürokrasi, özel sektör, sendika ve sivil toplum kuruluşlarını temsil eden 19 kurumdan 30 kişi zaman zaman bir araya geldi. Mesleki eğitimle ilgili bir rapor hazırlanmasına karar verildi. Aralık ayına kadar bir komisyon birçok ili gezerek, mesleki eğitimi yerinde inceleyecek. Sanayiciler, sektör temsilcileri, öğretmen ve öğrencilerle görüşecek olan komisyon üyeleri, bu izlenimlerini bir rapora dönüştürecekler. Raporun ardından Milli Eğitim Bakanlığı’na örnek model önerilecek.

Meslek eğitimi nasıl veriliyor?

Meslek ve teknik liselerin büyük kısmı Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı. Toplam 3780 mesleki ve teknik lise içinde diğer bakanlıklara bağlı meslek lisesi 23, özel sektöre ait meslek lisesi sayısı 20.

Mesleki Teknik ve Orta Öğretimde 1 milyon 102 bin 394 kişi eğitim görüyor.

Mesleki eğitimde toplam öğrencilerin yüzde 36.3’ü eğitim görüyor. Bu öğrencilerin yüzde 62.3’ü yani 687 bin 055’i erkek, yüzde 37.7’si kız.

İlköğretimi tamamlayan, istediği meslek lisesine kayıt yaptırabiliyor. Ancak, bir bölüme kontenjandan fazla başvuru olursa ilköğretim diploma notuna göre yapılan sıralama esas alınıyor.

Bu okullar iki grupta toplanıyor. Üç yıl olan meslek liseleri ve 4 yıl olan teknik liseler. Meslek liseleri uyguladıkları programlara göre farklı adlarla tanınıyor: Endüstri meslek, ticaret meslek, sağlık meslek, tarım meslek liseleri gibi. Kız meslek liseleri hizmet sektörü ağırlıklı programlara dayanıyor. İmam hatip liseleri ise din eğitimi veriyor.

Teknik liseler, meslek liselerinde ilk yılını yüksek başarıyla tamamlayanları alıyor. Bu okullarda meslek programları ile birlikte genel liselerin fen kolu programlarına uygun dersler var.

Mesleki ve teknik liselerden yabancı dil eğitimi verenler de var. Bunlara Anadolu meslek liseleri ve Anadolu teknik liseleri deniyor. Bu liselere ilköğretimden sonra giriş sınavıyla girilebiliyor. Anadolu meslek liselerinde üç yıllık, teknik liselerde ise 4 yıllık eğitim öncesi ayrıca bir yıllık yabancı dil hazırlık sınıfı var.

Mesleki eğitim veren bir diğer ortaöğretim kurumu da çok programlı liseler. Küçük yerleşim birimlerinde kurulan bu okullarda genel lise programları yanısıra ihtiyaçlar doğrultusunda meslek lisesi programları da uygulanıyor.

 

Örnek okul BEGEV

Begev Endüstriyel Tasarım Eğitim Merkezi Bursa’da. Bilgi çağına ayak uydurmak isteyen adayların meslek öğrenmeleri ve Bursa sanayiine teknik hizmet vermek için kuruldu. AB, Dünya Bankası, Türkiye İş Kurumu kaynakları kullanılarak finansmanı sağlanıyor. Adaylara sözel, sayısal, mantıksal yetenek ve seçtiği bölüm için beceri ölçen bir sınav uygulanıyor, ardından mülakat yapılıyor.

Temel mesleki eğitimleri kapsayan teorik derslerin ardından, iş yerlerine geziler düzenleniyor, proje çalışmalarına ağırlık veriliyor. Başarılı olanlar, iş yerlerine yönlendiriliyor.

Okul, Bursa Sanayici ve İşadamları Derneği, Demirtaş Sanayiciler Derneği, Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi Yönetimi gibi iş dünyası temsilcilerinin oluşturduğu sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği içinde eğitim uyguluyor. Eğitim programlarının onayı İl Milli Eğitim, programın hazırlanması Uludağ Üniversitesi, öğrencilerin staj imkanı, işyeri teknik gezileri de iş dünyası tarafından karşılanıyor. Bugüne kadar 1202 kişi eğitimini tamamlandı, 57 kişi eğitimine devam ediyor.

 

Sorunlar neler

Mesleki eğitim çok farklı birimlere bağlı. Çok çeşitlilik var.

Meslek okullarına giriş süreçleri birbirinden çok farklı.

Sektörün ihtiyacını karşılamıyor.

Öğrencilerin aldığı eğitim ve kullandıkları araç gereç çabuk eskiyor.

Meslek dalları günümüz koşullarına göre ayarlanmıyor.

Eğitmenlerin sürekli eğitimi yapılamıyor.

Bugünkü sistemde sanayici-eğitmen diyaloğu eksik veya yok.

Sanayicinin hangi yönde eğitilmiş elemana ihtiyaç duyduğu konusunda duyarsız bir eğitim var.

Sanayiciler genelde üzerine ismini yazdıracağı, kendisine prestij sağlayan okul binası ya da derslik bağışlıyor. Ancak, bağışladığı binalarda yapılacak eğitime desteği gerek zaman, gerekse bilgi birikimi açısından sürdüremiyor.

DİĞER ÖRNEK OKULLAR Adana SİAD İŞGEM Projesi, Trabzon SİAD Ayakkabıcılık Sayacılık Kursu, Festo Eğitim Merkezi, Sütaş Eğitim Merkezi, Coşkunöz Vakfı Eğitim Merkezi, Kazan SİAD-Kaynakçılık Eğitimi, Ereğli İş Geliştirme Merkezi Bosch Eğitim Merkezi.

 

Hedefler hangileri

Meslek liselerinin sorunlarını imam hatiplerden ayrı olarak ele alınmalı.

Ortaöğretimde akademik ve mesleki eğitim arasındaki program farklılığı azaltılmalı.

Bireyler için meslek eğitiminin yararının artacağı koşullar oluşturulmalı.

Yaşam boyu öğrenme gözönüne alınarak açık öğrenme ortamları oluşturulmalı.

Kamu-özel sektör işbirliği sağlanmalı ve bu işbirliğinin önündeki güç tekeli ve yetki kıskançlığı ortadan kalkmalı.

Her düzeyde meslek eğitiminin kalite ve statüsü artmalı.

Öğretim programlarında, yöntemlerinde, ölçme ve değerlendirmede beceri ve yeterlilikler temel alınmalı.

Organize sanayi bölgelerinde kurulacak eğitim kurumları, sanayicilerin gönüllü bağışları ve sanayi bölgelerinin finansmanıyla yaşayabilir görüşünden hareketle buralarda eğitim bölgeleri kurulmalı.

Sanayici kendisine gerekli olan elemanı yetiştirmeli.

Meslek lisesi mezunları, hatta bazı durumlarda üniversite mezunları 3-6-8 aylık kurslarla sanayicinin ihtiyaç duyduğu modern araç gereci ya da yazılımı kullanabilecek elemanlar haline getirilmeli, bunun için kurulacak eğitim merkezleri sanayi tarafından desteklenmeli.

Organize Sanayi Bölgesi İdaresi’nin elinde bulunan arsalardan biri özel meslek geliştirme okullarına tahsis edilmeli. Bu okul bölgedeki hayırsever sanayicilerin vergiden düşülebileceği bağışlarıyla yapılmalı. Okulun eğitmen, araç gereç ve genel giderlerinin Organize Sanayi Bölgesi Bölgesi’nin elektrik, su, doğalgaz gibi gelirlerinin çok küçük bir yüzdesiyle karşılanabilmesi için çalışma yapılmalı. Okulun tüzel kişiliği bir vakıf ya da kar amacı gütmeyen bir kuruluş olmalı.

Meslek müfredatı sanayici ile diyalog kurulurak hazırlanmalı.

Mesleki Yeterlilik Kurumu, işgücü piyasasının ihtiyacına cevap verebilecek esnekliğe sahip ve özel sektörün katılımını sağlayacak şekilde kurulmalı.

 

Herkes mesleki eğitimden şikayetçi

Eğitim Reformu Girişimi Koordinatörü Neyyir Berktay

Mesleki eğitim konusunda bütün sanayide ciddi yakınma var. Ara eleman ihtiyacının istenen kalitede karşılanmadığı biçiminde yakınmalar yoğunlaşıyor. Meslek okullarına öğrenci ve ailelerin talebi düştü. Meslek yüksekokullarındaki öğretim üyeleri de meslek okullarından çıkıp kendilerine gelen öğrencilerin kalitesinden hoşnut değiller. Sanayi de kendisine gelenlerden hoşnut değil. Demek ki, ortada ciddi sorun var. Türkiye ciddi hamle yapmak zorunda bu konuda. Aralık ayına kadar Türkiye’yi dolaşıp sanayici, üniversite hocası, tüccar, yerel bürokratları dinleyeceğiz. Sektör komitelerini toplayacağız. Mesleki eğitimde yeterliliği bu komiteler inceleyecek.

 

Biz örnek projeyi yaptık

TÜRKONFED Başkan Yardımcısı Celal Beysel

1999’da Bursa İşadamları Derneği Başkanı iken, endüstri ve tekstil tasarımı konusunda eğitim kurumu olmadığından yakınıyorduk. Bir tasarım okulu kurmak için Bursa Eğitimi Geliştirme Vakfı’nın (BEGEV) sanayi bölgesindeki 38 dönümlük arazisine 3 milyon dolar yatırım yaptık. Dünya Bankası, AB, İŞKUR’dan 850 bin Euro’luk hibe aldık. Buna benzer örnekleri Türkiye’nin değişik yerlerine yapma fikri oluştu bizde. Bunun için Eğitim Reformu Girişimi ile işbirliği yaptık. Mesleki eğitimi tartıştık. ‘İşçi, akademisyen, öğrenci, veli ne düşünüyor?’ sorguladık. Sanayinin de artık elini taşın altına daha fazla sokması gerek. Sanayici meslek okulu yapıp, oradaki eğitimi, hocaları, aletleri bırakıp gitmemeli. Binanın içini de doldurmalı, eğitimin günlük işletme giderini de karşılamalı. Biz hap gibi bir şey çıkarıp, insanlara ‘bunu yutun, sorunlarınız çözülür’ demiyoruz. Üniversite, sanayici, siyasetçi ve bürokratlarla görüşüp bu konuda bir öneri paketi hazırlayacağız.